نقدی بر سه اثر مهم تاریخ ادبیات آلمان شرقی

هر‏چند قرار بود ادبیات پس از جنگ جهانی دوم نقشی ابزاری و تبلیغاتی در بازسازی جامعه سوسیالیستی بخش شرقی آلمان به عهده بگیرد و رسالت سیاسی داشته باشد، اما سیطرة ایدئولوژی مارکسیستی بر این گستره در عمل چندان آسان نیفتاد. جستار حاضر به نقد سه اثر مهم می‌پردازد که نقش برجسته‌ای در شکستن سدهای ایدئولوژیک و گشایش فضاهای خلاقانة ادبی داشتند و توانستند به مدد مضمون‌ها و ساختارهای ویژة خود ، از گفتمان تک‌گوی حاکم فاصله بگیرند و با ادبیات جهان پیوندی ارگانیک برقرار کنند . این آثار در سه دهة متفاوت نوشته شده‌اند و درونمایه‌های متفاوتی دارند، اما هر یک به ترفندی از تن دردادن به پیش‌نهاده‌های رئالیسم سوسیالیستی سر باز زده‌اند. این پژوهش نشانگر آن است که خرد‏گرایی ، شک‌گرایی، درون‏نگری و فردگرایی چنان در فرهنگ آلمانی‌زبان ریشه دوانده بود که حتی نویسندگان متعهد به جهان‏بینی مارکسیستی حاضر نشدند، آموزه‌‏‏های «رئالیسم سوسیالیستی» را بی‏چون ‏و چرا بپذیرند .